η αρχαική εποχή

Η Αρχαϊκή εποχή οριοθετείται από το 700 ως το 480 π.Χ.
και χαρακτηρίζεται ως εποχή έντονης δραστηριότητας και σημαντικών κοινωνικών μετασχηματισμών. Από τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. αναπτύσσεται μια νέα μορφή πολιτικής οργάνωσης, η πόλη, μία κοινότητα ανθρώπων εγκατεστημένων σε μία ορισμένη περιοχή. Κάθε πόλη-κράτος έχει το δικό της πολίτευμα, τους δικούς της νόμους και τη δική της πολιτισμική ταυτότητα. Η δημιουργία αυτών των αστικών κέντρων επέτρεψε παράλληλα τη γεωγραφική επέκταση και την ανάπτυξη μεγάλων εμπορικών και ναυτικών δυνάμεων. Ο μεγάλος αποικισμός που είχε ήδη αρχίσει κατά τον 8ο αιώνα συνεχίζεται και οι ελληνικές εγκαταστάσεις πολλαπλασιάζονται σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου, στην Προποντίδα και τον Ελλήσποντο ως τη Γαλατία. Παράλληλα με την ανάπτυξη της πόλεως ο άνθρωπος απέκτησε συνείδηση της προσωπικότητάς του και δημιούργησε μία σειρά πολιτισμικών επιτευγμάτων που έμελλε να προσδιορίσουν καθοριστικά τη φυσιογνωμία αυτού που αποκαλούμε Ελληνικό Πολιτισμό. Μέσα στον 7ο αιώνα γεννιέται η μεγάλη πλαστική, με τους κούρους και τις κόρες με το αβέβαιο βλέμμα των ματιών, τις αδιάκοπες καμπύλες των περιγραμμάτων και το κοινό ουσιαστικό γνώρισμα : το "αρχαϊκό μειδίαμα". Την ίδια εποχή εγκαινιάζεται η μνημειακή αρχιτεκτονική που υψώνει λαμπρούς λίθινους ναούς, ενώ στην κεραμεική αναπτύσσονται ο μελανόμορφος και ερυθρόμορφος ρυθμός βρίσκοντας στη μυθολογία υλικό ανεξάντλητο. Παράλληλα εγκαινιάζεται η λυρική ποίηση και αναπτύσσονται οι επιστήμες και η φιλοσοφία. Την εποχή αυτή εφευρέθηκε και το νόμισμα, με την έννοια που χρησιμοποιούμε σήμερα, ένα μικρό στρογγυλό μεταλλικό αντικείμενο, που τίθεται σε κυκλοφορία από μία δημόσια αρχή, σύμφωνα με το νόμο που εγγυάται την αξία του.
Χαρακτηριστικά αρχαϊκής τέχνης Οι αλλαγές στην τέχνη των αρχαϊκών χρόνων υπήρξαν συγκλονιστικές, με κύριο χαρακτηριστικό την εγκατάλειψη της γεωμετρικής φόρμας για περισσότερο εύπλαστες και ανθρωπομορφικές τεχνοτροπίες. Θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί "χοντροκομμένη", καθώς απουσιάζει ο εκλπεπτισμός, η οργανωμένη και οργανική ενότητα που εμφανίζονται αργότερα. Οι καλλιτέχνες πειραματίζονται στις ανθρώπινες αναλογίες με βασικό χαρακτηριστικό την απλότητα του σχεδίου και την οικονομία στις λεπτομέρεις. Οι αναλογίες του ανθρωπίνου σώματος δεν έχουν πλήρως καθοριστεί, καθώς κάθε μέρος παρουσιάζεται αυτόνομο. Επικρατεί μία απλότητα στο σχέδιο, και παρατηρείται μία προσέγγιση στη φύση. Την εποχή αυτή στην τέχνη επικρατεί ο φυσικός κόσμος, ζωικές και φυτικές μορφές, που γοητεύουν με τη ζωτικότητά τους. Η αρχαϊκή εποχή που για τους ιστορικούς αρχίζει νωρίτερα, για τους νομισματολόγους αρχίζει περί το 650 π.Χ., όταν φυσικά εμφανίστηκε το κερματόμορφο νόμισμα. Την περίοδο αυτή οι χαράκτες εμπνέονται κυρίως από τη μυθολογία, από τις θρησκευτικές τους παραδόσεις και το φυσικό τους περιβάλλον (τη χλωρίδα και την πανίδα στην ευρύτερη περιοχή της εκδότριας αρχής). Προϊόντα που καθιστούν γνωστή μία περιοχή και συμβάλλουν στην οικονομική της άνθιση στολίζουν σε πολλές περιπτώσεις τη μικρή μεταλλική επιφάνεια.
ΚΡΟΙΣΟΣ


Ο Κροίσος, γιός του Αλυάττη, ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Λυδίας (560-547 π.Χ.) και γνωστός ήδη στην Αρχαιότητα για τα μυθικά πλούτη του. Με την άνοδό του στο θρόνο, στα πλαίσια μιας επεκτατικής πολιτικής, κατόρθωσε να προσαρτήσει την ανατολική Μικρά Ασία και να επεκτείνει το κράτος των Λυδών από τα μικρασιατικά παράλια ως τον 'Αλυ ποταμό, τα δυτικά σύνορα της Κιλικίας και τα βόρεια της Λυκίας.
Το 547/6 π.Χ. ηττήθηκε από τον Κύρο της Περσίας και το λυδικό βασίλειο πέρασε στην κυριαρχία των Περσών. Την εποχή που οι πόλεις της Λυδίας και Ιωνίας εξακολούθησαν να κόβουν νομίσματα από ήλεκτρο, ο Κροίσος θεωρείται ο πρώτος που υιοθέτησε το "διμεταλλισμό", δηλαδή την κοπή χρυσών κι αργυρών νομισμάτων, διαχωρίζοντας τα δύο αυτά μέταλλα που αποτελούσαν τα συστατικά του ηλέκτρου. Τα νομίσματά του, χρυσά και αργυρά, φέρουν τους ίδιους εικονογραφικούς τύπους : δύο πρόσθια, λέοντος και βοοειδούς, αντιμέτωπα. Το χρυσό νόμισμα του Κροίσου, γνωστό ήδη στην Αρχαιότητα ως "κροίσειος στατήρ", είναι το πρώτο χρυσό νόμισμα που κυκλοφόρησε, με χαρακτηριστική την υψηλή περιεκτικότητα μετάλλου (97%). Οι κροίσειοι στατήρες, που εγκαινιάζουν τη βασιλική νομισματοκοπία, χάριν στην πολυτιμότητα του μετάλλου, έγιναν το δημοφιλές νόμισμα της εποχής, που εξακολούθησε να κόβεται και μετά το 547/6 π.Χ. και την κατάλυση του λυδικού βασιλείου, από τους Πέρσες βασιλείς, μέχρι την αντικατάστασή του από τον "δαρεικό".
ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΠΕΡΣΩΝ - ΔΑΡΕΙΟΣ Α΄


Το 522 π.Χ. στο θρόνο της περσικής αυτοκρατορίας ανέβηκε ο δυναμικός Δαρείος Α΄, ο Υσπάσπους, ο "Μέγας Βασιλεύς", που διεύρηνε σημαντικά την επικράτεια, από την Ινδική χερσόνησο ως τον Εύξεινο Πόντο. Το 512 π.Χ. πέρασε τον Ελλήσποντο και, αφού κατασκεύασε μεγάλη γέφυρα στο Δούναβη, εισέβαλε στη Σκυθία, χωρίς όμως επιτυχία. Το 499/8 π.Χ. οι ιωνικές πόλεις της δυτικής Μικράς Ασίας με τη βοήθεια των Αθηναίων επαναστάτησαν κατά των Περσών, αλλά μέσα σε μία εξαετία ο Δαρείος τίς καθυπόταξε και βρήκε την αφορμή να προχωρήσει
στους γνωστούς Περσικούς πολέμους κατά της Ελλάδος. Το 490 π.Χ., με τη νίκη των Αθηναίων στο Μαραθώνα, απέτυχε η πρώτη εκστρατεία των Περσών και λίγα χρόνια αργότερα, το 486 ο Δαρείος Α΄ πέθανε, αφήνοντας στο θρόνο των Αχαιμενιδών το γιό του Ξέρξη. Ο Δαρείος Α΄ είναι ο δημιουργός της δεύτερης μεγάλης βασιλικής νομισματοκοπίας, ακολουθώντας το παράδειγμα του Κροίσου, όσον αφορά το διμεταλλικό σύστημα. Εξέδωσε χρυσά και αργυρά νομίσματα με τους ίδιους τύπους : το Μεγάλο Βασιλιά με τόξο και δόρυ. Το νέο χρυσό νόμισμα, που αντικατέστησε τον κροίσειο στατήρα στις διεθνείς συναλλαγές και κατέκλυσε τις αγορές του αρχαίου κόσμου, ονομάστηκε "δαρεικός", ενώ το αργυρό "σίγλος", ονομασίες που χρησιμοποιούνται ήδη κατά την Αρχαιότητα. Τα περσικά νομίσματα καλούνταν και "τοξότες" από την παράσταση του εμπροσθοτύπου.
ΑΙΓΙΝΑ

Χρειάστηκε πολύ λίγος χρόνος για να περάσει στον κυρίως Ελλαδικό χώρο η χρήση του νέου μέσου συναλλαγής, του νομίσματος. Η πρώτη πόλη-κράτος που υιοθέτησε το νέο μέσο συναλλαγών και έκοψε δικά της νομίσματα ήταν η Αίγινα.
Οι Αιγινήτες, ζώντας σε ένα βραχώδες και χωρίς καλλιέργεια νησί, από νωρίς στράφηκαν στη θάλασσα και γρήγορα με το στόλο τους αναδείχθηκαν σε μεγάλους εμπόρους της Μεσογείου, ιδρύοντας και εμπορικούς ναυστάθμους, στην Κυδωνία της Κρήτης και στη Ναύκρατη της Αιγύπτου. Με τα συνεχή ταξίδια τους διαμέσου των θαλασσίων εμπορικών οδών γνώρισαν το νόμισμα και μετά το 570 π.Χ. έκοψαν τα πρώτα δικά τους αργυρά νομίσματα. Ο εικονογραφικός τύπος που χαρακτηρίζει τους στατήρες της Αίγινας από την άρχη ως το τέλος της νομισματοκοπίας της είναι η χελώνα και για το λόγο αυτό οι αιγινητικοί στατήρες έμειναν γνωστοί ως "χελώνες". Στην αρχή της νομισματοκοπίας επικρατεί η θαλάσσια χελώνα, που ήταν αρκετά διαδεδομένη στο μεσογειακό κόσμο και στο γειτονικό περιβάλλον της νήσου. Ο οπισθότυπος φέρει το χτύπημα του χαρακτήρα, ακανόνιστο στις πρώτες κοπές, που με την πάροδο του χρόνου αποκτά διάφορα σχήματα. Οι "χελώνες" ταξίδεψαν ευρύτατα στον ελλαδικό χώρο, αλλά και στην Ανατολή.
ΧΑΛΚΙΣ

Χτισμένη στο στενότερο σημείο του Ευβοϊκού, η Χαλκίδα αναδείχθηκε σε ισχυρότατη πόλη, που πήρε το όνομά της από τα πλούσια κοιτάσματα χαλκού της περιοχής. Εντάσσεται στις πρώτες πόλεις της κυρίως Ελλάδας, που έκοψαν νόμισμα από τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.
Ο εικονογραφικός τύπος που χαρακτηρίζει την αρχαϊκή νομισματοκοπία της Χαλκίδας είναι ο αετός, που σπαράσσει όφι. Στην οπίσθια όψη ένας τροχός και τα αρχικά της πόλεως Ψ Α L στο χαλκιδικό αλφάβητο, ανάμεσα στις ακτίνες.
ΕΡΕΤΡΙΑ

Η Ερέτρια είναι η δεύτερη σε σημασία πόλη της Εύβοιας, χάρη στο λιμάνι της που τήν ανέδειξε σε μεγάλο κέντρο με ανεπτυγμένο εξαγωγικό εμπόριο. Τα αρχαϊκά νομίσματα της Ερέτριας εμπνέονται θεματογραφικά από το φυσικό περιβάλλον της πόλης.
Στην εμπρόσθια όψη παριστάνεται μία χαριτωμένη βουκολική σκηνή, καθώς η Εύβοια γενικότερα, όπως δηλώνει και το όνομά της (ευ+βους) παρουσιάζει μεγάλη εκτροφή βοοειδών : μία αγελάδα γυρίζει το κεφάλι της προς τα δεξιά, για να ξύσει τη μύτη της με την οπλή του ποδιού της. Στην οπίσθια όψη ένα χταπόδι καταλαμβάνει το μεγάλο έγκοιλο τετράγωνο, ενώ το Ε είναι το αρχικό του εθνικού.
ΚΑΡΥΣΤΟΣ

Η Κάρυστος, στο νοτιότερο μέρος της Εύβοιας, παρά την απομονωμένη θέση της, ήταν η τρίτη ισχυρότερη πόλη της νήσου. Την αρχαϊκή εποχή η Κάρυστος έθεσε σε κυκλοφορία αργυρά τετράδραχμα με παράσταση αγελάδας και πετεινού.
Την αρχαϊκή εποχή η Κάρυστος έθεσε σε κυκλοφορία αργυρά τετράδραχμα με παράσταση αγελάδας και πετεινού. Μεταξύ των ετών 510 και 480 οι τρεις ευβοϊκές πόλεις Χαλκίς, Ερέτρια και Κάρυστος εξέδωσαν τετράδραχμα με μεγάλο πέταλο, μοναδικά για την εποχή τους. Φαίνεται ότι η νοισματοκοπία αυτή σταμάτησε με την άφιξη των Περσών και την κατάληψη της Εύβοιας. Ένα από τα νομίσματα αυτά είναι το μοναδικό σήμερα γνωστό αυτού του τύπου από την Κάρυστο. Ως εμπροσθότυπος απεικονίζεται αγελάδα που θηλάζει το μικρό της, συμβολίζοντας έτσι την ανεπτυγμένη κτηνοτροφία. Πιθανόν όμως να συνδέεται με τη λατρεία της Ήρας, ναός της οποίας βρίσκονταν στην κορυφή της Όχης, πίσω από την πόλη. Στην οπίσθια όψη απεικονίζεται πετεινός, ο οποίος συνδέεται με το όνομα της πόλης, αφού ο Αριστοφάνης τόν ονομάζει κήρυκα ή κάρυκα.
ΚΟΡΙΝΘΟΣ

Η δωρική Κόρινθος, χτισμένη σε στρατηγική θέση με δύο λιμάνια, το Λέχαιο και τις Κεγχρεές, αναδείχθηκε σε μεγάλη δύναμη, που κατά τον 8ο αιώνα π.Χ., ίδρυσε σειρά αποικιών (Συρακούσες, Κέρκυρα, Λευκάδα, Αμβρακία, Απολλωνία, Επίδαμνος στην Δύση, Ποτίδαια στη Χαλκιδική). Στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. κυριάρχησε η οικογένεια των Κυψελιδών που ανέδειξε την πόλη σε μεγάλη δύναμη. Εισήγαγε το μελανόμορφο ρυθμό στην αγγειογραφία και τελειοποίησε την τριήρη.
Τα πρώτα νομίσματα της Κορίνθου, φέρουν ως εμπροσθότυπο τον Πήγασο, ο οποίος συνδέεται με τις δύο θεότητες της πόλεως, την Αθηνά Χαλινίτι και το Δαμαίο Ποσειδώνα. Το "q" κάτω από τον Πήγασο είναι το αρχαϊκό γράμμα κόππα που δηλώνει το αρχικό της πόλεως. Στην οπίσθια όψη υπάρχει απλά ένα έγκοιλο τετράγωνο, ενώ πολύ σύντομα, λίγο πριν το 500 π.Χ. στην οπίσθια όψη χαράσσεται το κεφάλη της Αθηνάς Χαλινίτιδος. Οι στατήρες αυτοί έμειναν γνωστοί ως "πώλοι" από τον κύριο εικονογραφικό τύπο, τον Πήγασο.
ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Σε γενικές γραμμές τα νομίσματα των Κυκλάδων είναι σπάνια, δεν τα βρίσκουμε συχνά σε θησαυρούς ή σε ανασκαφές. Ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ., όταν οι Κυκλάδες απολάμβαναν ένα είδος ανεξαρτησίας την οποία στερήθηκαν αργότερα από τους Πέρσες και την άνοδο της ναυτικής δύναμης των Αθηνών, ορισμένα νησιά ανέπτυξαν ενδιαφέρουσα νομισματοκοπία.
ΣΙΦΝΟΣ

Η Σίφνος ήταν το πλουσιότερο νησί των Κυκλάδων, χάρη στα μεταλλεία χρυσού και αργύρου. Από τη δεκάτη των προσόδων των μεταλλείων οι Σίφνιοι έχτισαν τον ομώνυμο Θησαυρό στους Δελφούς, περί το 530/25 π.Χ.
Η Σίφνος, αν και είχε μεταλλεία χρυσού και αργύρου παρουσιάζει σχετικά περιορισμένη νομισματοκοπία, που καθιστά σπάνια σήμερα τα αρχαϊκά τετράδραχμα. Περί τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. κόπηκαν στο νησί αργυροί στατήρες με αετό στην εμπρόσθια όψη και έγκοιλο στην οπίσθια. Ο αετός, που πετάει προς τα δεξιά, σχετίζεται με τον Δία Επιβήμιο, ο οποίος λατρευόταν στο νησί.
ΘΗΡΑ

Στη Θήρα αποδίδονται ανεπίγραφοι αργυροί στατήρες, που χρονολογούνται κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. Στην εμπρόσθια όψη περιστάνονται δύο δελφίνια που κολυμπούν σε αντίθετη φορά και στην οπίσθια υπάρχει το αρχαϊκό έγκοιλο τετράγωνο.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - "ΘΡΑΚΟ-ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΦΥΛΑ"
Στην περιοχή της σημερινής Μακεδονίας και βορείως αυτής ζούσαν κατά την Αρχαιότητα ορισμένα φύλα, τα οποία είναι γνωστά στην έρευνα με τον όρο "Θρακο-Μακεδονικά". Για την ιστορία των φύλων αυτών δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα. Γνωρίζουμε όμως την πλούσια νομισματοκοπία τους, που πολλές φορές ανευρίσκεται σε περιοχές μακρυνές, όπως για παράδειγμα στην Αίγυπτο. Η νομισματοκοπία αυτή συνδέεται με την πληρωμή φόρων, καθώς την εποχή αυτή η περιοχή ήταν φόρου υποτελής στον Πέρση βασιλιά.
ΔΕΡΡΩΝΕΣ

Οι Δέρρωνες κατοικούσαν πιθανόν στις δυτικές όχθες του Στρυμόνα. Κατά τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. εξέδωσαν αργυρά νομίσματα μεγάλου βάρους και ονομαστικής αξίας.
ΟΡΡΕΣΚΙΟΙ

Ένα άλλο φύλο της περιοχής ήταν οι Ορρέσκιοι, οι οποίοι επίσης εξέδωσαν μεγάλα νομίσματα.
ΗΔΩΝΟΙ

Οι Ηδωνοί κατοικούσαν πιθανόν στην περιοχή γύρω από το Παγγαίο, κοντά στην Αμφίπολη. Μοναδική σχεδόν ιστορική μαρτυρία είναι τα μεγάλα αργυρά νομίσματα που εξέδωσαν κατά τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Από τα νομίσματα πληροφορούμαστε επίσης την ύπαρξη βασιλιά των Ηδωνών με το όνομα Γέτας.
ΙΧΝΑΙΟΙ

Οι Ιχναίοι κατοικούσαν πιοθανόν και αυτοί στις όχθες του Στρυμόνα.
ΘΡΑΚΗ - ΘΑΣΟΣ

Η Θάσος, αποικία των Παρίων, ιδρύθηκε περί το 680 π.Χ. από τον Τελεσικλή, πατέρα του ποιητή Αρχιλόχου. Υπήρξε νησί πλούσιο, και ο πλούτος αυτός οφειλόταν στα κοιτάματα χρυσού που διέθετε, στους αμπελώνες, στα ονομαστά κρασιά και στα φημισμένα μάρμαρα.
Οι νέοι κάτοικοι γρήγορα ίδρυσαν εμπορεία στην απέναντι ακτή (Θασίων ήπειρος) και ήλεγχαν τα προσοδοφόρα μεταλλεία του Παγγαίου. Με τόσο μέταλλο στο ίδιο τους το έδαφος οι Θάσιοι κατά το β' μισό του 6ου αιώνα έθεσαν σε κυκλοφορία τα πρώτα αργυρά νομίσματα. Στους αρχαϊκούς στατήρες της Θάσου απεικονίζεται η αρπαγή Νύμφης από Σιληνό, θέμα εμπνευσμένο από τη λατρεία του Διονύσου, που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην ευρύτερη περιοχή. Πρόκειται για μία ζωντανή και δυναμική παράσταση, που φέρει όλα τα στοιχεία της αρχαϊκής τέχνης. Η Νύμφη προβάλλει αντίσταση έχοντας υψωμένο το δεξί της χέρι, με την παλάμη να καταλήγει σε σχήμα Υ, ενώ ο Σιληνός με λυγισμένα τα γόνατα τρέχει προς τα δεξιά.
ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑ


Οι πόλεις της Κάτω Ιταλίας στην αρχή της νομισματοκοπίας τους χρησιμοποίησαν μία ενδιαφέρουσα τεχνική.
Πρόκειται για τις "κοιλόκυρτες" νομισματικές εκδόσεις της Ποσειδωνίας, της Καυλωνίας, της Συβάρεως, του Κρότωνα και του Μεταποντίου. Και στις δύο μήτρες χαράσσοταν ο ίδιος τύπος, ανάγλυφα στη μία και εσώγλυφα στην άλλη. Έτσι όταν το νόμισμα σφραγιζόταν, η παράσταση έβγαινε ανάγλυφη στην εμπρόσθια όψη και εσώγλυφη στην οπίσθια.
ΣΙΚΕΛΙΑ - ΣΕΛΙΝΟΥΣ

Η πόλη ιδρύθηκε από αποίκους Υβλαίους Μεγαρείς το 628 π.Χ. στο νότιο μέρος της Σικελίας, κοντά στον ομώνυμο ποταμό, στις όχθες του οποίου φύτρωνε το σέλινο -από όπου και η ονομασία της.Η περιοχή του Σελινούντα ήταν ιδιαιτέρως εύφορη, και είχε και αλατώδεις πηγές, τα "σελινούντια ύδατα".
Τα πρώτα νομίσματα του Σελινούντα φέρουν στην εμπρόσθια όψη ένα σέλινο, το οποίο λειτουργεί ως "λαλούν σύμβολο", καθώς παραπέμπει κατευθείαν στην πόλη.
ΑΙΟΛΙΣ - ΛΕΣΒΟΣ

Σε εξαιρετική γεωγραφική θέση, πάνω στον άξονα επικοινωνίας βορρά-νότου και ανατολής-δύσης, η Λέσβος υπήρξε ένα από τα πλουσιότερα νησιά του βορείου Αιγαίου. Κατά την αρχαϊκή εποχή κόπηκαν στη Λέσβο
αργυροί στατήρες, με δύο αντωπές κεφαλές βοοειδών και ανάμεσά τους ένα κλαδί ελιάς. Η οπίσθια όψη φέρει το αρχαϊκό έγκοιλο τετράγωνο.
Πηγή http://www.alphanumismatics.gr/coins_construction.htm