θεσσαλικά νομίσματα στο αρχαίο θέατρο των Φθιωτίδων Θηβών

Στο βόρειο άκρο του Κρόκιου πεδίου, τη σημερινή πεδιάδα του Αλμυρού, και στο σημείο που η Θεσσαλική πεδιάδα ανοίγεται προς τη θάλασσα, σώζονται πάνω σε λόφο τα ερείπια της αρχαίας πόλης των Φθιωτίδων Θηβών, που είναι σήμερα ορατά στα δεξιά του οδικού άξονα Βόλου - Αθηνών, και σε απόσταση 4 χιλιόμετρα περίπου από το σύγχρονο Δήμο της Νέας Αγχιάλου. H πόλη που ερευνήθηκε στην αρχαιότητατα ονομάζονταν "Φθιώτιδες Θήβαι" γιατί το γεωγραφικό διαμέρισμα στο οποίο βρισκόταν, ονομάζονταν από τον 6ο αι. πX. και μετά Φθιώτιδα και έτσι μπορούσαν εύκολα να ξεχωρίζουν από τις Bοιωτικές. Mε το όνομα "Φθιώτιδες Θήβαι" μας είναι σήμερα γνωστές δύο αρχαίες πόλεις στη Mαγνησία. H μία είναι η αρχαία πόλη που ήλθε στο φως πάνω στο λόφο "Kάστρο" πλησίον της κοινότητας Άκετσι (Mικροθήβες) και η άλλη είναι η γνωστή παλαιοχριστιαιανική πόλη στη Nέα Aγχίαλο. Όμως το όνομα της πρώτης πόλης που αναπτύχθηκε στα γεωμετρικά χρόνια δεν μας είναι ακόμα γνωστό, αφού το όνομα Θήβαί δεν αναφέρεται στις αρχαίες πηγές νωρίτερα από τα μέσα του 4ου αι. π.X. Συγκεκριμένα, ο Διόδωρος ο Σικελός (Κ, 110) κάνει αναφορά στο συνοικισμό που διεξήχθη στην περιοχή, με την προσάρτηση στην αρχική πόλη των γειτονικών πόλεων και κωμών, ίσως της γειτονικής Πυράσσου και Φυλάκης σύμφωνα με άλλους αρχαίους συγγραφείς. Tο γεγονός αυτό πρέπει να συνέβη στα μέσα περίπου του 4ου αι.π.X. Είναι η εποχή όπου η πόλη γνωρίζει τη μεγαλύτερή της ακμή και τοτε χτίζονται τα ισχυρά της τείχη και τα περισσότερα από τα μνημειώδη δημόσια κτίρια που σώζονται σήμερα. Tόσο η στρατηγική της θέση,πάνω σε ένα λόφο που τις εξασφαλίζει αμυντικές δυνατότητες και εποπτεία της πεδιάδας που βρίσκεται ανάμεσα στα ριζά του λόφου και τον Παγασητικό κόλπο στο άνοιγμα της Θεσσαλικής πεδιάδας προς την θάλασσα, όσο και ακμαία οικονομία της,της επέτρεψαν να πάρει σταδιακά την πρώτη θέση μεταξύ των πόλεων της Φθιώτιδας και να κόψει το 302 π.X δικό της νόμισμα. O πλούτος της πόλης προερχόταν από την καλλιέργεια της εύφορης πεδιάδας του Aλμυρού, το «Κρόκιον πεδίον» με έκταση 260 τετρ. χλμ.) και από την εκμετάλλευση του λιμανιού της, την αρχαία Πύρασο: "ην δε πόλις ευλίμενος η Πύρασος", αναφέρει ο Στράβων (ΙΧ, 435, 14). Σήμερα είναι ακόμη ορατά τα κρηπιδώματα του αρχαίου λιμανιού, το οποίο αναπτύχθηκε στα μέσα
του 4ου αι. π.X, όταν οι Φεραίοι και οι Θεσσαλοί το χρησιμοποιήσαν ως το μοναδικό λιμάνι της Θεσσαλίας, αφού οι Παγασές είχαν γίνει λιμάνι πλέον των Mακεδόνων. Tο γεγονός αυτό ενοχλούσε τους Mακεδόνες, οι οποίοι το 217 π.X. με τον Φίλιππο τον E΄ κατέστρεψαν τις Φθιώτιδες Θήβες όπως μας πληροφορεί ο Πολύβιος (V, 100, 8), και πούλησαν τους κατοίκους της ως δούλους. Ήδη δε, από τις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., ο Δημήτριος Πολιορκητής, συνοίκησε τις πολίχνες του μυχού του Παγασητικού κόλπου και ίδρυσε τη Δημητριάδα, η οποία σύντομα εξελίχθηκε σε διεθνές εμπορικό λιμάνι με εποίκους από όλη της Ελλάδα και από το χώρο της Μεσογείου. Όπως είναι φυσικό, αμέσως δημιουργήθηκε αναπόφευκτος ανταγωνισμός με το λιμάνι των Φθιωτίδων Θηβών και έτσι, από τον 2ο αιώνα π.X., οι Mακεδόνες ανάγκασαν τους εμπόρους της Θεσσαλίας να χρησιμοποιούν ως αποκλειστικό λιμάνι την Δημητριάδα, η οποία από τότε γνώρισε, σύμφωνα και με το Λίβιο (39, 25), μοναδική εμπορική και οικονομική άνθιση. Mετά από αυτά τα γεγονότα, η πόλη των Θηβών επέρχεται σε παρακμή και δεν αποκτά ξανά ποτέ την παλιά της δύναμη. Στον 1ο αι. μ.X., όταν ο Στράβων επισκέπτεται την περιοχή, το λιμάνι της Πυράσου είναι κατεστραμμένο και ο Στράβων (ΙΧ, 435, 14) αναφέρει ότι η Θήβα, είναι μία άσημη πόλη πάνω στο λόφο, ενώ το λιμάνι της, η Πύρασος, δεν λειτουργεί. Ωστόσο, στο 2ο αι. μ.X, όταν οι Θήβες αποκτούν την μορφή εκτεταμένης ρωμαϊκής πόλης, η πόλη –σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα από την έρευνα μιας Ρωμαϊκής οικίας- ανακαινίζεται και κατοικείται σε μεγάλη έκταση, πολλές φορές και έξω από τα τείχη.Στις αρχές του 1992 στα πλαίσια των αναγκών του έργου του ΓΕΑ ξεκίνησε η πρώτη έρευνα για τον εντοπισμό του αρχαίου θεάτρου των Φθιώτηδων Θηβών, με βάση τις περιγραφές του 19ου αι. μ.Χ. Η ύπαρξη του θεάτρου ήταν γνωστή ήδη από το 1835, όταν o W. Leake επισκέφτηκε την περιοχή και είδε τα ερείπια. To 1884, 50 χρόνια μετά, τα ερείπια ήταν δυσδιάκριτα, γι' αυτό και δεν τα αναφέρει καθόλου ο Κ. Γεωργιάδης στο βιβλίο του «Θεσσαλία». Ωστόσο το 1899 ο Νίκος Γιαννόπουλος επισημαίνει κάποια ερείπια, ενώ το 1906 ο F. Stählin βασιζόμενος στον W. Leake, αναγνωρίζει τα ίχνη του θεάτρου και σημειώνει την θέση του. Εκτός όμως από τις τοπογραφικές περιγραφές του θεάτρου που μας διέσωσαν οι περιηγητές του 19ου αι., υπήρχαν και άλλου είδους ενδείξεις για την ύπαρξη αυτού του θεάτρου. Το 1970, κατά την έρευνα τάφου των Φθιωτίδων Θηβών είχαν βρεθεί μια επιτύμβια στήλη που έφερε το όνομα «ΒΑΚΧΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ», καθώς και ένα πήλινο τραγικό προσωπείο. Τότε, τα ευρήματα αυτά είχαν ερμηνευθεί από τους ανασκαφείς Δ. Θεοχάρη και Γ. Χουρμουζιάδη ως υπαινιγμός για την ύπαρξη καλλιτεχνικής ζωής στην πόλη των Θηβών και ότι αυτά είχαν ασφαλώς τοποθετηθεί σε τάφο κάποιου ηθοποιού. Δεδομένου ότι το θέατρο θα ήταν σίγουρα ένα σημαντικό κτίριο της αρχαίας πόλης των Φθιωτίδων Θηβών και θα ξεχώριζε από τα υπόλοιπα κτίρια, άρχισαν οι έρευνες, υπό την εποπτεία της Β. Αδρύμη, στο βόρειο πρανές, όπου υπήρχαν βάσιμες πληροφορίες για την ύπαρξη ενός θεάτρου. Η πρώτη τομή έγινε στο σημείο, όπου σύμφωνα με τις μετρήσεις μας, έπρεπε να βρίσκεται το κοίλο και η ορχήστρα του θεάτρου. Μετά από ανασκαφική έρευνα δύο μηνών εντοπίστηκε το πρώτο εδώλιο του θεάτρου, θαμμένο κάτω από τόνους χώματα και πέτρες που είχαν κατρακυλήσει από την κορυφή του λόφου με το πέρασμα των αιώνων. Η ανασκαφική έρευνα συνεχίστηκε και η αρχαιολογική σκαπάνη, έφερε στο φως το κεντρικό τμήμα του κοίλου του θεάτρου, από το πρώτο διάζωμα μέχρι την ορχήστρα, αποκάλυψε τους αναλημματικούς τοίχους από την βόρεια και την νότια πάροδο, καθώς και ένα τμήμα της ορχήστρας. Για το χτίσιμο του θεάτρου επιλέχτηκε το πρανές ενός λόφου στη βόρεια πλευρα της αρχαίας πόλης, κοντά στην αρχαία αγορά, σε θέση ιδανική για θέατρο, απ’όπου οι θεατές που κάθονταν στο κοίλο είχαν μπροστά τους ανοιχη την απέραντη θέα του Κρόκιου πεδίου μέχρι τον Παγασητικό Κόλπο και το λιμάνι των Φθ. Θηβών, την «άνθεμόεσσα» όπως την αποκαλεί ο Όμηρος «Πύρασο». Ο προσανατολισμός του θεάτρου με την εκλογή της θέσης ήταν δεδομένος. Η απόκλιση του άξονα της σκηνής από τον μαγνητικό βορρά ήταν σχεδόν 90 μοίρες προς τα ανατολικά. Κατά την ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1993, ήρθε στο φως το κτίριο της σκηνής όπως είχε διαμορφωθεί στα τελευταία χρόνια της χρήσης του θεάτρου. Αν και η έρευνα του θεάτρου δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί και ουσιαστικά μόνο μια κεντρική τομή έχει γίνει στον άξονα του θεάτρου, ενώ το κτίριο της σκηνής έχει ερευνηθεί μόνο στην τελική του φάση, ωστόσο γνωρίζουμε ήδη πολλά από τα σημαντικότερα στοιχεία του.
Νομίσματα: Στο θέατρο βρέθηκαν 60 νομίσματα, μεταξύ των οποίων ένα ασημένιο νόμισμα των Ροδίων που χρονολογείται στις αρχές του 4ου αι. π.Χ. και σύγχρονο χάλκινο νόμισμα της Θεσσαλικής Μελίβοιας των Μελιβοιέων, νόμισμα Αντιγόνου Γόνατα του 2ου αι. π.Χ., καθώς επίσης και αρκετά στρωματογραφημένα νομίσματα του κοινού των Θεσσαλών του 1ου αι. π.Χ., που πιστοποιούν ότι το θέατρο ανακαινίσθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους
Πηγη: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
ΘΕΣΣΑΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩ

Θεσσαλικό νομίσμα στην Πρέβεζα

Στην πεδιάδα του κάτω Καλαμά, κοντά στο χωριό Σαγιάδα και πάνω σε χαμηλό ύψωμα, εντοπίστηκαν τα λείψανα του οχυρωμένου οικισμού της Μαστιλίτσας. Ο λόφος έχει στρατηγική σημασία, επειδή από την κορυφή του μπορεί κανείς να δει την Κέρκυρα, τη χερσόνησο της Λυγιάς, καθώς και το φρούριο του Πύργου Ραγίου.

Ο οικισμός φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στην αρχαϊκή εποχή (6ος π.Χ. αιώνας) από τους Κερκυραίους, για να εξασφαλίσει την εποπτεία τόσο των στενών της Κέρκυρας όσο και της ενδοχώρας. Λίγο χαμηλότερα αποκαλύφθηκε κτίριο, πιθανώς λατρευτικού χαρακτήρα. Η κατοίκηση του λόφου και η χρήση του λατρευτικού οικοδομήματος, φαίνεται ότι διήρκησε μέχρι και την ύστερη ελληνιστική εποχή, ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις για τη συνέχισή τους στους ρωμαϊκούς χρόνους.

Ωστόσο, στις παρυφές του λόφου και σε μικρή απόσταση από τον οικισμό αποκαλύφθηκε οικία ρωμαϊκών χρόνων, σχήματος ορθογωνίου, κατασκευασμένη από γωνιόλιθους λευκού τιτανόλιθoυ η οποία κατασκευάστηκε στο δεύτερο μισό του 2ου π.Χ. αιώνα και ήταν σε χρήση έως και τα μέσα του 3ου μ.Χ. αιώνα.

Η Έπαυλη της Μασκλινίτσας βρίσκεται σε απόσταση 685 μ. από τον τειχισμένο οικισμό. Η ρωμαϊκή οικία αποκαλύφτηκε σε ανασκαφή που αποπερατώθηκε το καλοκαίρι του 1994. Λείψανα του αρχαίου κτιρίου ήταν ορατό και είχαν εντοπιστεί το 1979.
Ο χώρος είχε δεχθεί καταστροφές μετά από επέμβαση ερπιστριοφόρου εκσκαφέα, με αποτέλεσμα να σώζεται μόνον ο πρώτος δόμος των τοίχων της οικίας, ενώ σε ορισμένα σημεία της βόρειας πτέρυγας της οικίας η θεμελίωση έχει καταστραφεί ολοσχερώς.
Επίσης, εξαιτίας της επέμβασης του μηχανικού εκσκαφέα, τα ανασκαφικό στρώματα ήταν κατά τόπους αναμοχλευμένα.

Η Έπαυλη διαστάσεων μήκους 23 μ. και πλάτους 16 μ., γνώρισε 2 φάσεις κατοίκησης. Αυτό το πόρισμα τεκμηριώνεται από τη χρονολόγηση κινητών ευρημάτων καθώς και την ύπαρξη 2 διαφορετικών συστημάτων τοιχοποιίας.
Η πρώτη φάση αρχίζει από τον 20 αι. π.Χ. Σ' αυτή τη φάση για την κατασκευή των τοίχων χρησιμοποιούνται μεγάλοι γωνιόλιθοι. Οι τοίχοι διαιρούν την οικία σε 7 δωμάτια. Η κεντρική είσοδος της οικίας μαρτυρείτε από το κατώφλι στα δυτικά του δωματίου VIΙ.
Το προς νότο σωζόμενο κατώφλι του ίδιου δωματίου οδηγεί σε επίμηκες χώρο, ΙΧ, που χαρακτηρίζεται ως υπαίθρια αυλή.
Κεντρικό δωμάτιο της οικίας είναι το δωμάτιο ΙΙΙ, στο μέσον του οποίου σώζεται, στη θέση της, μια εστία.
Εκατέρωθεν του δωμάτιου ΙΙΙ εκτείνονται 2 ισομήκη δωμάτια (από Δυτικό το IV,από ανατολικό ο διμερές χώρου Ι και II).
Το δωμάτιο IV καλύπτεται με πλακόστρωτο δάπεδο που σώζεται απoσπασματικά.
Το δάπεδο του δωματίου Ι κοσμείται με ψηφιδωτή σύνθεση τύπου ιχθυάκανθα. (Αυτός ο τύπος δαπέδου είναι γνωστός σε ρωμαϊκές βίλες, όπως στη villa Adriana και στη Settefinestre).
Στο μέσον του δαπέδου αποδίδεται με γκρίζες και όσπρες ψηφίδες φυσικές- ένα όστρο ή ένα ανθέμιο εγγεγραμμένο σε μετάλλιο.
Η όλη διακόσμηση του δαπέδου δίνει στο δωμάτιο ένα επίσημο χαρακτήρα και ταυτίζεται με δωμάτιο συμποσίων (triclinium - ανδρών).
Η είσοδος στα δωμάτια αυτό γίνεται από νότο (επικοινωνούν με τα δωμάτια VII και V). ΒΑ της οικίας εκτείνεται το δωμάτιο VI, του οποίου δε σώζεται η είσοδος. Πιθανολογούμε ότι τα δωμάτια V (προς νότο) και VI (προς βορρά) αποτελούν βοηθητικούς χώρους (π.χ. μαγειρείο).
Τα ευρήματα που ανήκουν στην πρώτη φάση περιορίζονται σε αγγεία οικιακής χρήσης, αβαφή και μελαμβαφή: χυτροειδή αγγεία, ανάγλυφoς σκύφος, λυχνόρια, σκυφίδια, οξυπύθμενοι αμφορείς, μυροδοχεία, που ανάγονται χρονολογικό, στους ελληνιστικούς και στους πρώιμους αυτοκρατορικούς χρόνους.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι τα επείσακτα αγγεία τύπου terra sigillata (σκύφος και πινόκια) που χρονολογούνται από τέλη 10 αι π.Χ. ως το τρίτο τέταρτο του 100 αι μ.Χ. Ορισμένα φέρουν σφραγίδα τοπικών εργαστηρίων.
Αξιόπιστη μαρτυρία, για να καθορίσουμε το terminus post anem της βίλλας, αποτελεί το αργυρό νόμισμα του Κοινού των Θεσσαλών στα 196-146 Π.Χ.
(εμπρoσθότυπoς: Δίας με στεφάνι δρυός οπισθότυπος: Θεσσαλική παλλάς, Ιτωνία μαχόμενη).
Παράλληλα στην οικία ανεβρέθηκαν κερκυραϊκά νομίσματα 229-48 π.Χ. (εμπρoσθότυπoς: κεφάλι Ποσειδώνα οπισθότυπος: πλώρα πλοίου)

Η δεύτερη φάση έχει ως αφετηρία το α' μισό 200 αι μ.Χ. (χρονολόγηση που αποδεικνύει και τη συνεχή κατοίκηση της βίλλας) και φτάνει μέχρι το α' μισό του 300 αι. μ.Χ.
Σε αυτή τη φάση όλοι οι προαναφερθέντες χώροι επαναχρησιμοποιούνται αλλάζοντας αυτή τη φόρα, ορισμένοι, τη λειτουργικότητα τους.
Στο δωμάτιο Ι (με το ψηφιδωτό) τοποθετήθηκαν 3 μικροί, τεθωρακισμένοι πήλινοι λουτήρες (που εντοπίστηκαν στη θέση τους).
Σε αυτή τη φάση οι τοίχοι του δωματίου VII καλύπτονται με ασβεστοκονίαμα που φέρει ερυθρή βαφή.
Τα όρια της βίλλας επεκτάθηκαν με νέες προσθήκες Τ13, Τ15, Τ16, Τ17.
Οι νέες προσθήκες αποδίδονται με κόκκινο χρώμα. Η κατασκευή των τοίχων αυτών είναι πρόχειρη, αμελής (από αργούς λίθους και ασβεστοκονίαμα ως συνδετικό υλικό).
Τα κινητά ευρήματα της δεύτερης φάσης αντιπροσωπεύουν:
1) Χάλκινα ρωμαϊκά νομίσματα 200 - 300 αι. μ.Χ. Ενδεικτικά αναφέρονται: χάλκινο νόμισμα (117-138 μ.Χ.). Αργυρό δηνάριο του Αντωνίου Ευσεβούς (στα 144 μ.Χ.). Χάλκινο νόμισμα του Αλέξανδρου Σεβήρου (231 μ.Χ.) και χάλκινο νόμισμα του Μαξιμίνου (235 μ.Χ.).
2) Η κεραμική της δεύτερης φάσης είναι ελάχιστη και κυριαρχούν και πάλι αγγεία καθημερινής χρήσης Π.χ. τηγανόσχημο αγγείο και τριφυλλόστομη οινοχόη.
3) Άλλα ευρήματα της φάσης αυτής είναι μια χάντρα και κομβίο, χάλκινος κρίκος, μια πήλινη κεφαλή ειδωλίου και τέλος τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου από τετράγωνες πήλινες ψηφίδες (που δε βρέθηκε στη θέση του).
Επί Καίσαρα και Αυγούστου, στις παράλιες ακτές της Θεσπρωτίας (όπως και σε σημαντικές θέσεις: Δυρράχιο και Βουθρωτό) πλούσιοι Ρωμαίοι, οι«Συνηπειρώται», εγκαθίστανται στις περιοχές αυτές και επιδίδονται σε γεωργικές και κτηνοτροφικές επιχειρήσεις. Ένας από αυτούς ήταν ο Πομπώνιος Αττικός. Από την αλληλογραφία του με τον Κικέρωνα μαθαίνουμε ότι κατείχε μια πολυτελέστατη βίλλα στο Αμάλθειο, στην περιοχή Χαονίας.
Ο Dhimiter Condi ταυτίζει μια villa rustica, που ανάσκαψε στη σημερινή Μαλαθρέα της Αλβανίας, ανατολικά του Βουθρωτού, με το Αμάλθειο.
Η βίλλα στη Μαλαθρέα παρουσιάζει ομοιότητες με την οικία στη Μασκλινίτσα όσον αφορά:
1) τη χρονολόγηση
2) την κάτοψη της βόρειας πτέρυγας της Μαλαθρέας με τα δωμάτια Ι,ΙΙΙ, ΙV της Μασκλινίτσας και
3) τα κινητά ευρήματα
Με τον παράλιο δρόμο της ρωμαϊκής εποχής, από Αυλώνα και Βουθρωτό ως την Νικόπολη, ίσως επικοινωνούσε και ο οικισμός της Μασκλινίτσας.

Μητρόπολης

Η αρχαία Μητρόπολη, μία εξίσου σημαντική πόλη της Εστιαιώτιδας, βρισκόταν στους πρόποδες των Αγράφων, στη θέση της σημερινής ομώνυμης κωμόπολης με παλαιότερη ονομασία "Παλιόκαστρο", σε απόσταση 9 χλμ. δυτικά της Καρδίτσας.

Την ταύτισή της οφείλουμε στην επιγραφή "ΠΟΛΙΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΩΝ", σε γωνιόλιθο μιας παλιάς οικίας. Δημιουργήθηκε στις αρχές του 4ου αι. π.Χ. από το συνοικισμό τριών μικρών οικισμών της περιοχής. Τη μεγαλύτερη ανάπτυξη γνώρισε κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Η πόλη έκοψε νομίσματα στις αρχές του 4ου αι. π. Χ. Τον 3° αι. π.Χ. συνεχίζονται οι αργυρές και χάλκινες νομισματικές κοπές. Τα νομίσματα της πόλης στην πίσω όψη τους μαζί με τις παραστάσεις φέρουν και επιγραφές, όπως ΜΗΤΡΟ, ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΩΝ ή ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΤΩΝ.

Κατά τη διάρκεια σωστικών ανασκαφικών εργασιών τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αποκαλυφθεί πολλά αρχαιολογικά στοιχεία. Τμήματα της αμυντικής οχύρωσης της των κλασικών χρόνων έχουν ανασκαφεί σε οικόπεδα και αγρούς της σύγχρονης κωμόπολης.

Σ' ένα πλάτωμα περίπου 2 χιλ. δυτικά του σύγχρονου οικισμού της Μητρόπολης βρίσκεται ο αρχαϊκός ναός του Απόλλωνα στη θέση "Λιανοκόκκαλα". Οι ανασκαφές έφεραν στο φως έναν εκατόμπεδο, περίπτερο, δωρικό ναό με εσωτερική κιονοστοιχία και διαστάσεις 31,00 Χ 13,75 μ. Ο ναός διέθετε πέντε (5) δωρικού ρυθμού κίονες στις στενές πλευρές και έντεκα (11) στις μακρές. Ήταν αφιερωμένος στο θεό Απόλλωνα, σύμφωνα με ενεπίγραφη αναθηματική στήλη που βρέθηκε μέσα στο σηκό. Χρονολογείται λίγο πριν τα μέσα του 6ου αι π. Χ., ενώ καταστράφηκε από πυρκαγιά τον 2° αι. π. Χ.

Επίσης, ένα σημαντικό μνημείο του νομού Καρδίτσας, ο μυκηναϊκός θολωτός τάφος του Γεωργικού, βρίσκεται στη χώρα της αρχαίας Μητρόπολης.

1)THESSALY, Metropolis. Circa 300-200 BC. Æ 20mm (7.12 gm). Laureate head of Apollo right / MHTROPOLITWN, forepart of a man-headed bull left, his head turned to face the viewer; monogram below. SNG Copenhagen 175. VF, magnificent jade green patina




2)THESSALY, Metropolis. Early 4th century BC. AR Obol (1.23 g, 11h). Head of Aphrodite facing slightly left; small bird to lower left, small Eros to lower right / Apollo Musagetes standing right, playing lyre. Moustaka 74; SNG Copenhagen -; SNG München 118. VF, some porosity. Very rare.






3)THESSALY, Metropolis. Circa 300-200 BC. AR Obol (10mm, 0.80 g). Head of river god facing slightly left / Dionysos seated left on rock, holding thyrsos. SNG Copenhagen -; Traité pl. 290, 11. Near VF, a little porous.






4)στο επόμενο νόμισμα εικονίζεται η τοπική εκδοχή της θεάς Αφροδίτης Καστνείας THESSALY, Metropolis. 3rd century BC. Æ 19mm (7.62 g, 11h). Laureate head of Apollo right / Aphrodite Kastneia standing left, holding dove, leaning on column; to left, Eros standing right, reaching up towards dove. Cf. Rogers 408; cf. Moustaka 79; SNG Copenhagen 174 var. (position of ethnic). Fine, brown patina. Very rare






5)Thessaly, Metropolis. c400-344 BC. AR Diobol (2.27 gm). Female head, facing slightly left; dove to left, Nike on right / Dionysus walking left holding kantharos and thyrsos..

Κιέριον

Από τις αρχαιότερες πόλεις, η Άρνη, υπήρξε έδρα των Βοιωτών πριν από την εγκατάσταση των Θεσσαλών, δηλαδή πριν από το 1900 π.Χ. Η Άρνη ήταν η κόρη του Αίολου και μητέρα του γενάρχη Βοιωτού. Στα Ιστορικά Χρόνια η πόλη μετονομάστηκε Κιέριο.Η λέξη Ἄρνη (Arne) ήταν κυρίως ένα τοπωνύμιο που χρησιμοποιείται την αρχαϊκή περίοδο στον Ελλάδικό χώρο αλλα κυρίως στην Βοιωτία και στη Θεσσαλία. Επίσης, συναντάται και στην περιοχή της Θράκης.Σύμφωνα με το μύθο, η Άρνη ήταν κόρη νύμφη του Αίολου, ο οποίος λέγεται ότι βασίλεψε στην Αιολία. Η περιοχή στην οποία είχαν εξαπλωθεί οι Αολείς περιελάμβανε τη Θεσσαλία, Βοιωτία, τμήματα του Αιγαίου συμπεριλαμβανομένης της Λέσβου και της Βόρειας και Δυτικής Ανατολίας.
Η ετυμολογία και η πραγματική καταγωγή της λέξης Άρνη είναι ασαφής. Αλλά όπως και πολλές άλλες ελληνικές λέξεις θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή μια μετάδοση από τη Δυτική Ανατολία και το Ιόνιο ή τη Λυδία. Διαφορετικά, μια ετυμολογία από το ελληνικό ρήμα ἀρνέομαι, "να αρνηθούν", "να αρνηθεί" θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή. Η πρώτη συλλαβή προέρχεται πιθανότατα από την Πρωτο-Ινδο-ευρωπαϊκή ar-( "να αρνηθεί", "να αρνηθεί", "να αποκηρύξει"). Επίσης, εικασίες μπορούν να διατυπωθούν ως προς την προέλευση απο την Πρωτο-Ινδο-ευρωπαϊκή ρίζα *an η οποία θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως τον "αρσενικό ή θηλυκό πρόγονο". Αλλη μια πιθανή προέλευση θα μπορούσε να είναι η παράλληλη ρίζα * urh1-en-με ἄρνε και σημαίνει το "αρνάκι" το "πρόβατο". Αυτές οι προσεγγίσεις συνδέουν την λέξη άρνη με τις απαρχές του πολιτισμού και την κτηνοτροφία το 4000 π.Χ. στη Μικρά Ασία.
Σύμφωνα με τις επιγραφές ταυτίζεται με την αρχαία θέση ΄΄Ογλά΄΄, δυτικά από το χωριό Πύργος Κιερίου, πολύ κοντά στον Κουάριο ή Κουράλιο ποταμό (Σοφαδίτικο). Εκεί σώζονται ερείπια από τα ισχυρά τείχη και από άλλα κτίσματα. Η Άρνη τοποθετείται στη θέση «Μακριά Μαγούλα» σε μικρή απόσταση απο τη θέση ΄΄Όλγα ΄΄. Το Κιέριο ήταν μια από τις τρεις σημαντικές πόλεις του σημερινού νομού (οι άλλες δυο ήταν η Μητρόπολη και οι Γόμφοι) και χαρακτηρίζεται ως η πρώτη πρωτεύουσα της Θεσσαλιώτιδας, στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. Τότε κόπηκαν και τα πρώτα χάλκινα και αργυρά νομίσματα. Στα χάλκινα εικονίζετε ο Δίας και η Άρνη, κοριτσάκι να παίζει γονατιστή αστραγάλους. Στα ασημένια εικονίζεται ο Ασκληπιός, η λατρεία του οποίου έχει τις ρίζες στη Θεσσαλία. Στην πόλη λάτρευαν και τον Ποσειδώνα Κουέριο, επίθετο που συσχετίζει το θεό με το ποτάμι, το νερό και τις πηγές. Επιγραφές σώζουν πληροφορίες για επιφανείς Κιέριους που έγιναν ταγοί, στρατηγοί, γραμματείς του Κοινού των Θεσσαλών, ιερομνήμονες στους Δελφούς, πρόξενοι σε άλλες θεσσαλικές πόλεις, και νίκησαν σε αγώνες. Μια επιγραφή του 1ου αιώνα π.Χ. αναφέρεται σε δικαστική απόφαση του Κοινού των Θεσσαλών, όπου δικαιώθηκε το Κιέριο, σε εδαφική διαφορά με τη Μητρόπολη.

1 )THESSALY, Kierion. Circa 400-350 BC. AR Diobol (1.32 g, 6h). Laureate head of Zeus right / Arne kneeling right, head left, playing with astragaloi. Moustaka p. 99, 16a; SNG Copenhagen 32. VF, lightly toned, slight die shift on reverse. Very rare.



2 )THESSALY, Kierion. Circa 400-350 BC. Æ 13mm (1.93 g, 1h). Laureate bearded male head right; EΦA(?) below neck truncation / Arne kneeling right, head left, playing with astragaloi; retrograde ethnic. Rogers 173 var. (legends); Moustaka p. 120, 16a; SNG Copenhagen 32 var. (same). VF, brown patina. Unpublished with legend on the obverse






3)SNG Vol: VI 574 Fitzwilliam Musuem
State: Cierium
OBV Description: Laureate head of Zeus r. REV Description: Young Asclepius (?) laureate, seated on rock and holding staff; to l., tree entwined by snake.
REV Inscription: KIERIEVN
Period: Mid 4th cent. -370 -330
Die Axis in numbers: 9 Die Axis in degrees: 270 Metal: AR Denomination: Didrachm Weight: 11.33 Weight Standard: Aeginetan
Wear: Not worn Cast or Struck: Struck
Acquisition:
Acq. Date: 00/00/1890 Manner of Acquisition: Purchase Auction House: Hoffmann Lot Number: 51 pl.I
Acq. Date: 00/00/1890 Manner of Acquisition: Purchase Auction House: Hoffmann Lot Number: 243 pl.II
Acq. Date: 00/00/1890 Manner of Acquisition: Purchase Auction House: Hoffmann Lot Number: 128 pl.I
Acq. Date: 00/00/1890 Manner of Acquisition: Purchase Auction House: Hoffmann Lot Number: 170 pl.I
Acq. Date: 00/00/1890 Manner of Acquisition: Purchase Auction House: Hoffmann Lot Number: 74 pl.I
Reference:
Title: Numismatic Chronicle (1921) In Publication: 0 Pages: 3-7
Title: Historia Numorum, 2nd edition Abr: HN2 Type: Monograph Auth/Ed: Head, B.V. Edition: second Publication Place: London Publication Year: 1911 Pages: 293
ID: SNGuk_0601_05SNG Vol: VI 575 Fitzwilliam Musuem
State: Cierium
OBV Description: Laureate head of Apollo r. REV Description: Zeus standing l., holding eagle and hurling thunderbolt; to r., nymph, Arne, kneeling.
REV Inscription: KIERIE - V - N
Period: 3rd cent -300 -200
Die Axis in numbers: 11 Die Axis in degrees: 330 Metal: AE Weight: 8.05 Weight Standard: Aeginetan
Wear: Worn Cast or Struck: Struck
ID: SNGuk_0601_0575





4 )SNG Vol: VI 575 Fitzwilliam Musuem
State: Cierium
OBV Description: Laureate head of Apollo r. REV Description: Zeus standing l., holding eagle and hurling thunderbolt; to r., nymph, Arne, kneeling.
REV Inscription: KIERIE - V - N
Period: 3rd cent -300 -200
Die Axis in numbers: 11 Die Axis in degrees: 330 Metal: AE Weight: 8.05 Weight Standard: Aeginetan
Wear: Worn Cast or Struck: Struck
ID: SNGuk_0601_0575



5)SNG Vol: IV Fitzwilliam Musuem
State: Macedonia (Roman Province)
Mint: Cierium Denomination: Trihemiobol -168 -100
Obv: on helmet, star
Rev: Nymph Arne playing knucklebones
Die Axis in numbers: 12 Die Axis in degrees: 0 Diameter: 17 Weight: 2.26gm
Ref: Leake, Suppl. p. III. 2; Loscombe Sale 312
ID: SNGuk_0403_2365

θολωτός τάφος των Φαρσάλων

Ο θολωτός τάφος των Φαρσάλων ανήκει στο εκτεταμένο δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας πόλης, το οποίο εκτεινόταν εκατέρωθεν της οδού, που οδηγούσε προς τη νότια Ελλάδα, και περιείχε τάφους διαφόρων τύπων, που χρονολογούνται από τη μυκηναϊκή ως και την ελληνιστική εποχή. Ο τάφος κατασκευάσθηκε στους υστεροαρχαϊκούς χρόνους και συνέχισε να χρησιμοποιείται ως και την ελληνιστική εποχή. Ωστόσο, αμέσως βορειοδυτικά της θόλου του βρέθηκε σε βαθύτερο επίπεδο ένας θαλαμοειδής τάφος μυκηναϊκών χρόνων, τον οποίο «οι κατασκευάσαντες το άνωθεν θολωτόν μνημείον διετήρησαν εκ σεβασμού?, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο ανασκαφέας του μνημείου. Το βόρειο τμήμα της θόλου κτίσθηκε επάνω στο δρόμο του θαλαμοειδούς, και έτσι ο νότιος τοίχος του μυκηναϊκού δρόμου εγκλωβίσθηκε μέσα στην έκταση του θαλάμου του νεότερου τάφου και διατηρήθηκε κάτω από το δάπεδό του.

Και οι δύο τάφοι είναι κατασκευασμένοι από ντόπιο γκριζωπό ασβεστόλιθο, ενώ η οροφή τους είχε καταρρεύσει από παλιά. Ο θαλαμοειδής διατηρείται σε ύψος 1,50 μ., ενώ το μέγιστο ύψος της θόλου του αρχαϊκού φθάνει μόνο σε ορισμένα σημεία τα 2 μ. Το μνημείο καλυπτόταν με τύμβο, που οριζόταν από περίβολο, κτισμένο κατά το πολυγωνικό (με τάσεις λέσβιου) σύστημα τοιχοποιίας, από λίθους που πατούν σε πλάκες ευθυντηρίας. Το ίδιο σύστημα δόμησης συναντάται και σε σωζόμενο τμήμα της οχύρωσης της αρχαίας πόλης, του 1ου μισού του 5ου αι. π.Χ. Το σημαντικότερο κτέρισμα, που βρέθηκε στο εσωτερικό του θολωτού τάφου, είναι ο μελανόμορφος κρατήρας του ζωγράφου του Εξηκία, του οποίου η κύρια όψη κοσμείται με την παράσταση της μάχης μεταξύ Ελλήνων και Τρώων γύρω από το σώμα του νεκρού Πατρόκλου. Αντίθετα, ο μυκηναϊκός τάφος βρέθηκε συλημένος.

Το μνημείο ανασκάφηκε το διάστημα 1951-1954 από τον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων Ν.Μ. Βερδελή. Κατά τα τελευταία έτη, παράλληλα με τις εργασίες συντήρησής του, πραγματοποιήθηκαν και εργασίες ανάδειξης του περιβάλλοντος χώρου του, που διαμορφώθηκε με κλίση προς τους γύρω δρόμους, ώστε να αποπνέει την αίσθηση του τύμβου, που κάλυπτε αρχικά τον τάφο.

Νόμισμα της αρχαίας θεσσαλικής πόλης Ηρακλείας Τραχινίας

THESSALY, Herakleia Trachineia. 4th century BC. Æ 13mm (2.10 g, 6h). Head of lion left / Club; PH on right, A on left; all within wreath. Rogers 250-1 var. (ethnic); Moustaka -; SNG Copenhagen 69 var. (same). Good VF, black patina.

H Ηράκλεια Τραχινία ήταν αποικία των Λακεδαιμονίων που δημιουργήθηκε όταν αυτοί αποδέχθηκαν τη σχετική έκκληση βοήθειας των Τραχινίων και Δωριέων. Η νέα αποικία χτίστηκε σε απόσταση 40 σταδίων (4.700μ.) από τις Θερμοπύλες και είχε ως στρατηγικό σκοπό να τους επιτρέψει να τη χρησιμοποιήσουν ως ναυτική βάση για επιδρομές στην Εύβοια και ως στρατιωτική βάση για τον έλεγχο του περάσματος των Θερμοπυλών και την επέκταση τους προς τη Χαλκιδική.1 Η πόλη είχε πολυτάραχο ιστορικό βίο. Το γεγονός όμως που σηματοδότησε την ιστορική της πορεία συντελέσθηκε το έτος 371 π. Χ., όταν ο Ιάσων ο Φεραίος κατέλαβε την πόλη και μοίρασε τη χώρα της στους Μαλιείς και τους Οιταίους.
Η πόλη άρχισε να εκδίδει νομίσματα πιθανώς στο τελευταίο τέταρτο του 5ου αιώνος. Έκοψε κυρίως οβολούς και ημιωβόλια στον αιγινητικό σταθμητικό κανόνα, καθώς και χάλκινα νομίσματα.2 Οι κύριοι τύποι τους λεοντοκεφαλή και ρόπαλο και αργότερα τόξο σε γωρυτό , σχετίζονται με τον Ηρακλή και παραπέμπουν αφ΄ενός στο όνομα της πόλεως , αφ΄ετέρου στην σημαντική λατρεία του Ηρακλέους στην περιοχή. Στις οπίσθιες όψεις των οβολών εμφανίζονται και ένα και δυο φύλλα κισσού, τα οποία πιθανώς σχετίζονται με μια ιδιαίτερη λατρεία του Διονύσου. Είναι πιθανόν, με δεδομένη την έντονη λατρευτική παρουσία του Διονύσου στην ευρύτερη περιοχή, να υπήρχε κάποια λατρεία στην Οίτη , συνδυαστική των δύο θεοτήτων.3


1. Θουκ. 3, 92.
2. βλ. BMC , Thessaly to Aetolia, Heraclea Trachinia, αριθμ. 1-10.
3. βλ. Η νομισματοκοποία των Οιταίων, Χ. Βαλασιαδης, στο οβολός 7, Το νόμισμα στο Θεσσαλικό Χώρο, Πρακτικά Συνεδρίου της Γ Επιστημονικής Συνάντησης, Αθήνα 2004, Εκδοση Φίλων του Νομισματικού Μουσείο.