Νόμισμα της Θεσσαλίας που εικονίζει ΄΄πελταστή΄΄

H ταγεία του Αλεύα στο θεσσαλικό χώρο στις αρχές του 5ου αιώνα συνοδεύτηκε από την αναδιοργάνωση του Κοινού των Θεσσαλών, πάνω σε σταθερές διοικητικές και στρατιωτικές βάσεις. Η διοικητική μεταρρύθμιση είχε ως αποτέλεσμα τη διαίρεση της Θεσσαλίας σε κλήρους και τετράδες .Στο απόσπασμα 498 του Αριστοτέλη, μετά από την αναφορά του στη διαίρεση την οποία πραγματοποίησε ο Αλεύας του αστικού θεσσαλικού εδάφους σε κλήρους, αναφέρει την υποχρέωση των κλήρων να εφοδιάζουν το κοινό με 80 οπλίτες και 40 ιππείς. Όμως στο κείμενο υπάρχει ένα κενό και αμέσως μετά μια εξήγηση για τη σημασία της λέξης ΄΄πέλτη΄΄, για την ελαφρύ δηλαδή ασπίδα, η οποία έδωσε το όνομα της στους ΄΄πελταστές΄΄. Συγκρίνοντας το συγκεκριμένο απόσπασμα και ένα χωρίο του Ξενοφών, όπου ο Ιάσων αναφέρετε στη στρατιωτική διάταξη του Κοινού και στη αναλογία ιππέων και οπλιτών, αναφέρει τους πελταστές, οι οποίοι παραχωρούνταν από τους Περίοικους. Αυτό το χωρίο επιτρέπει να υποθέσουμε ότι ο Αριστοτέλης, στο χαμένο απόσπασμα αναφέρονταν στους πελταστές που έπρεπε να παραχωρούν οι Περίοικοι σε περίπτωση πολέμου στον ομοσπονδιακό στρατό.( Πηγή, MARTA SORDI, Οι ταγείες του Αλεύα και του Σκόπα και το Θεσσαλικό μεγαλείο, μετάφραση Κ. Κούτμας, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμος 13ος Β΄έκδοση 2004, σελ. 101-102.) Ένα παράδειγμα ΄΄πελταστή΄΄ δηλαδή ελαφρά οπλισμένου οπλίτη με ασπίδα και δόρυ μας δίνει το νόμισμα των Περαιβαίων στη αρχή του κειμένου (Σύμφωνα με τους ερευνητές το νόμισμα εικονίζει την Αθηνά Πρόμαχο, αλλά μπορούμε να αντιληφθούμε τον τρόπο εξοπλισμού των πελταστών, αφού ο δημιουργός του νομίσματος σίγουρα είχε υπόψην του ένα πραγματικό πρότυπο).
Μια άλλη εκδοχή του συγκεκριμένου νομίσματος

THESSALY, Perrhaiboi. Circa 450-400 BC. AR Obol (12mm, 0.84 g, 6h). Horse galloping right / Athena advancing right, holding spear and shield; all within incuse square. SNG Copenhagen 195 var. (horse left). VF, minor porosity.

Το Βασίλειο της Περγάμου και τα νομίσματα του

To βασίλειο της Περγάμου υπήρξε σύμμαχος της Ρώμης καθ΄όλη τη διάρκεια του πολέμου της με τον Αντίοχο τον Μέγα και ιδιαίτερα στο αποκορύφωμα της διαμάχης τους, τη μάχη της Μαγνησίας, το 190π.Χ.. Μετά από το τέλος του πολέμου και την σύναψη ειρήνης μεταξύ των Ρωμαίων και των Σελευκιδών, οι δεύτεροι υποχρεώθηκαν σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης να παραδώσουν στην Πέργαμο όλες τις κτήσεις τους στην Μικρά Ασία. Το γεγονός αυτό μετέτρεψε την Πέργαμο στο ισχυρότερο βασίλειο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η επέκταση αυτή του βασιλείου αποτέλεσε την αφορμή για την ριζική αναμόρφωση της κοπής των νομισμάτων της. Τη θέση του αττικού τετράδραχμου αντικατέστησε η προτομή του ιδρυτή της δυναστείας Φιλάρετου, ένα άλλο πιο ελαφρύ νόμισμα κατασκευάστηκε για να είναι το αντίστοιχο τριών ρωμαϊκών δηναρίων. Το νόμισμα αυτό στους συλλεκτικούς κύκλους αναφέρεται ως ΄΄cistophorus΄΄ και φέρει καλάθι με φίδι και αποτέλεσε σταθερό τύπο νομίσματος.Ελλείψει κάποιου βασιλικού ονόματος ή πορτρέτου τα νομίσματα φέρουν τη σφραγίδα της πόλης, από τη σφαίρα επιρροής της Περγάμου, στην οποία κόπηκαν. Μετά το 133 π.Χ., και το θάνατο του τελευταίου βασιλιά Αττάλου του τρίτου η πόλη παρέδωσε την ανεξαρτησία της στους Ρωμαίους. Τα νομίσματα συνέχιζαν να κόβονται όπως παλαιότερα, μόνο που προστέθηκε το όνομα του τοπικού ΄΄μάγιστρου΄΄ σε αυτά. Το συγκεκριμένο νόμισμα ανήκει σε αυτή την κατηγορία και φέρει τα μονογράμματα των δύο ΄΄μαγίστρων΄΄ κατασκευαστών του και το σύμβολό τους, το φίδι του Ασκληπιού. Ο Ασκληπιός, ο θεός της ιατρικής, είχε ένα σπουδαίο ιερό στην Πέργαμο, από το 400 π.Χ., αλλά η λατρεία του πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις την ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο.

ΛΑΟΔΙΚΕΙΑ



Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το παρακάτω νόμισμα της Λαοδίκειας. Η Λαοδίκεια χτίστηκε στη θέση της προηγούμενης πόλης που υπήρχε στο ίδιο σημείο της Διόπολις από τον Αντίοχο τον δεύτερο τον Θεό. Η πόλη χτίστηκε στη μνήμη της γυναίκας του της Λαοδίκειας. Βρίσκονταν 17 χιλιόμετρα δυτικά του Κολοσσιαίου και 10 χιλιόμετρα νότια της Ιερόπολις. Σύμφωνα με τον Στράβωνα απείχε 160 χιλιόμετρα από την Έφεσο επάνω σε σημαντικό δρόμο της αρχαιότητας. Η Λαοδίκεια αρχικά δεν αποτελούσε κάποια σημαντική πόλη αλλά σταδιακά απέκτησε σημαντική δύναμη λόγο της θέσεως της. Το 188 π.Χ. πέρασε στη σφαίρα επιρροής της Περγάμου και στη συνέχεια το 133 π.Χ. πέρασε υπό Ρωμαικό έλεγχο. Η πόλη υπέφερε από τους Μιθριδατικούς πολέμους και ανέκτησε την χαμένη αίγλη της προς το τέλος της Ρωμαικής Δημοκρατίας και στη αρχή της πρώτης Αυτοκρατορικής περιόδου. Η Λαοδίκεια επωφελείθηκε από την πλεωνεκτική θέση που είχε καθώς και από τον μεγάλο αριθμό των εξαγωγών της σε μαύρο μαλλί. Η φωτογραφία του νομίσματος προέρχεται από αυτή την περίοδο και φέρει τα αρχικά γράμματα ΛΑΟ.
Phrygia, Laodikea. After 133 BC. Silver Cistophoric Tetradrachm (12.4 gm.; 28 mm.). Unpublished with this monogram.Obv.: Cista mystica with serpent; all within ivy wreath. Rev.: LAO, bowcase with serpents; monogram above, winged caduceus to right. BMC Phrygia pg. 280, 13 var. (monogram); SNG von Aulock -; SNG Copenhagen -.



<

Η Αρχαία Γυρτώνη και τα νομίσματα της

Ο Όμηρος αναφέρει την Γυρτώνη μεταξύ των πόλεων που άνηκαν στο Βασίλειο του Πολυποίτου, υιού του Πειρίθου.

(Οἳ δ᾽ Ἄργισσαν ἔχον καὶ Γυρτώνην ἐνέμοντο,
Ὄρθην Ἠλώνην τε πόλιν τ᾽ Ὀλοοσσόνα λευκήν,
τῶν αὖθ᾽ ἡγεμόνευε μενεπτόλεμος Πολυποίτης 740
υἱὸς Πειριθόοιο** τὸν ἀθάνατος τέκετο Ζεύς·
τόν ῥ᾽ ὑπὸ Πειριθόῳ τέκετο κλυτὸς Ἱπποδάμεια
ἤματι τῷ ὅτε Φῆρας[5] ἐτίσατο λαχνήεντας,
τοὺς δ᾽ ἐκ Πηλίου ὦσε καὶ Αἰθίκεσσι πέλασσεν·
οὐκ οἶος, ἅμα τῷ γε Λεοντεὺς ὄζος Ἄρηος 745
υἱὸς ὑπερθύμοιο Κορώνου Καινεΐδαο·
τοῖς δ᾽ ἅμα τεσσαράκοντα μέλαιναι νῆες ἕποντο.

Μετάφραση :

Από Γυρτώνην, Άργισσαν, απ’ Όρθην, απ’ την πόλιν
Ηλώνην και από την λευκήν Ολοοσσόν όσ’ ήλθαν,
τους διοικούσ’ ο ατρόμητος στην μάχην Πολυποίτης,
που έγγονος ήταν του Διός κι υιός του Πειριθόου,
με τον Πειρίθοο η ξακουστή τον γέννησ’ Ιπποδάμεια,
όταν εκείνος πάταξε τα δασύτριχα θηρία
και τα’διωξε απ’ το Πήλιον στην χώραν των Αιθίκων.
Κι ήταν μ’ αυτόν συναρχηγοί ο Λεοντεύς ανδρείος
κι είχαν σαράντα ολόμαυρα κατόπι τους καράβια.)
Θεωρείται μια απο της πόλεις της Πελασγιώτιδος της Θεσσαλίας, αναφερόμενη ως πόλη των Φλεγυών. Θεμελιωτής της πόλης είναι ο Γύρτων, αδερφός του Φλέγυου, αλλά η πόλη δεν έχει πάρει την ονομασία από τον θεμελιωτή της αλλά από τη θυγατέρα του Φλέγυου, η οποία λεγόταν Γυρτώνη και ήταν ηρωίδα της ομώνυμης πόλης.(Φλεγύας:Γιος του Αρη και της Χρύσης. Μυθικός πρόγονος των Φλεγύων, λαού Θεσσαλικού, ΡΑΨΩΔΙΑ Β, στ. 738,Πηγή www.mikrosapoplous.gr/iliada/PEIRITHOOS.htm - 22k).

Η αρχαία Γυρτώνη δεν έχει εντοπιστεί ακόμη αφού στην περιοχή του ομώνυμου σημερινού οικισμού τα αρχαιολογικά ευρήματα ταυτίζονται με τον αρχαίο οικισμό ΄΄Μόψιο΄΄. Αλλά και οι αρχαίοι συγγραφείς δεν είναι περισσότερο διαφωτιστικοί, αφού οι πληροφορίες που δίδουν αναφέρουν ότι βρίσκονταν στους πρόποδες του Ολύμπου στα βόρεια της Λάρισας και κοντά στον Πηνειό ποταμό. Οι πληροφορίες αυτές δεν είναι ικανές να προσδιορίσουν τη θέση του αρχαίου οικισμού της Γυρτώνης. Από κάποιους τοποθετείται στην δεξιά όχθη του Πηνειού και στη θέση του οικισμού της σημερινής Γυρτώνης, από άλλους στην αριστερή όχθη του ποταμού και από άλλους σε διαφορετικό χώρο.

Παρόλλου που η θέση της αρχαίας Γυρτώνης δεν έχει εντοπιστεί ακόμη, στους διεθνείς οίκους δημοπρασιών πωλούνται πλήθος νομισμάτων με τις λέξεις ΓΥΡΤΩΝ και ΓΥΡΤΩΝΙΩΝ. Προφανώς τα νομίσματα αυτά ανήκουν στον αρχαίο οικισμό της Γυρτώνης

1)GRIECHISCHE BRONZEMüNZEN THESSALIEN GYRTON No.: 564Schätzpreis/22 mmBronze, 350-300. Bärtiger Zeuskopf mit L. n. r. Rv. GURT-W-NIWN Pferd im Schritt n. r. 6,89 g. Rogers 82, 232var. (auf Rv. ähre). SNG Cop. 59. Kroll-Walker 192, 520a. Selten. Olivbraune Patina. Ovaler Schrötling.Av. Vorzüglich. Rv. Gutes sehr schönErworben 1994.

2)Lot description:GRIECHISCHE MüNZEN THESSALIEN GYRTON No.: 180Schätzpreis-18 mmBronze, ca. 350-300. Kopf des jugendlichen Gyrton rechts, dahinter Vorderteil eines Pferdes mit Zaumzeug und Zügel rechts. Rs: [GURTWNIWN]. Kopf der Nymphe Gyrtona mit eingerolltem Haar rechts, im Feld links S. Rogers 227. SNG Cop. 55. 4,29g. St. 9. Dunkle, braungrüne Patina,

3)Lot description:GRIECHISCHE MüNZEN THESSALIEN GYRTON No.: 182Schätzpreis-Estimation: EUR 150,-d=21 mmBronze, ca. 315-300. Kopf des Apollon (oder des Gyrton) mit Lorbeerkranz links. Rs: [G]URTWNIWN. Kopf der Nymphe Gyrtona mit Tänie und lang herabhängendem Haar links, im Feld rechts Monogramm aus A und L. Rogers 231 und Fig. 107. SNG Cop. 58. 6,55g. St. 9. Selten. Feiner Stil, dunkle, braungrüne Patina, fast vorzüglich/sehr schön.

Αρχαία νομίσματα και επιγραφές της αρχάιας Προέρνας

Η ακρόπολη της Πρόερνας αποτελεί το ανατολικότερο και ψηλότερο τμήμα της πόλης, η οποία βρίσκεται πάνω από το σύγχρονο χωριό του Νέου Μοναστηρίου, του Δήμου Θεσσαλιώτιδας στο νομό Φθιώτιδας. Η οχυρωμένη ακρόπολη της Πρόερνας καταλαμβάνει δύο κορυφές του βραχώδους υψώματος του Γυναικόκαστρου και χρονολογείται στα μέσα του 4ου π.Χ. αι.( η περιοχή ονομάζεται «Γυναικόκαστρο>>)
Το σχήμα της ακρόπολης είναι τραπεζιόσχημο, με κατεύθυνση ανατολικά - δυτικά και αποτελείται από δύο πεπλατυσμένες εξάρσεις στα άκρα με ένα στενό διάσελο ανάμεσά τους. Από αυτήν έχει διατηρηθεί σήμερα τμήμα της ισχυρής οχύρωσης με πύργους. Η πρόσβαση στην ακρόπολη γινόταν από τέσσερις πύλες. Η κεντρική ήταν τοποθετημένη στα ΝΑ και οι άλλες τρεις στο νότιο σκέλος του τείχους. Το νότιο και ανατολικό τμήμα του τείχους, τα οποία διατηρούνται σε όλο το μήκος τους, είναι εφοδιασμένα με πολλούς μικρούς πύργους. Το τείχος είναι κατασκευασμένο από γκριζωπό ασβεστόλιθο και αποτελείται από εσωτερική και εξωτερική παρειά, κτισμένες με ογκώδεις λίθους και γέμισμα ανάμεσά τους. Το σύστημα δόμησης είναι το ισόδομο τραπεζιόσχημο. Στο ανατολικό και νότιο σκέλος της ακρόπολης είναι ορατοί σήμερα είκοσι πύργοι, δεκαπέντε στο νότιο και πέντε στο ανατολικό. Όλοι οι πύργοι είναι τετράπλευροι ορθογώνιοι, όπως άλλωστε είναι ο κανόνας για τις περισσότερες θεσσαλικές πόλεις. Η ανατολική πύλη προστατεύεται από δύο πύργους που την πλαισιώνουν, ενώ οι υπόλοιπες πύλες προστατεύονται από έναν πύργο. Το ισόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα που αποτελεί το κύριο σύστημα δόμησης του τείχους και η ύπαρξη μεσοτοίχων στο εσωτερικό των πύργων υπαγορεύουν μία χρονολόγηση από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. ( πηγή Υπουργείο Πολιτισμού, συντάκτης Έ. Καράντζαλη, Αρχαιολόγος).

Στην περιοχή του ΄΄Γυναικόκαστρου΄΄ αλλά και γενικότερα στην περιοχή του χωριού έχουν βρεθεί η παρακάτω επιγραφές :

1)Funerary epigram, inscribed stoichedon. White marble base.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro)? — Hag. Georgios-Hag. Amar — early 5th c. BC — IG IX,2 255, l. 3 — WZHalle 4 (1954/1955) 232; GVI 217 (W. Peek)See also: IG IX,2 255 3
[․․․7․․․]ολεα τε, ὅσα δ’ ελθε, ὅσ’ ἔσστα Γελο.

Ανάλογη επιγραφή η οποία σχετίζεται με την συγκεκριμένη βρέθηκε στον Αγιο Γεώργιο ( Χατζαμάρ)

2)Thessaliotis — Hag. Georgios-Hajiamar — stoich. — date? — cf. Corrigenda p. XIISee also: SEG 15:369
[μνᾶμα τό]δ’ ἁ μάτερ Διοκλέαι ἔσστασ’ Ἐχεναὶς
[πολλὰ γο]οσα ὅτ’ ἀνόρος ὄ̄λετο ὂ̄ν ἀγαθός.
[— — — —]ολεα τεὸς ἀδελφεὸς ἔσστα Γέλο[νο(?)]ς.
[πᾶς δὲ κα]τοικτίρας ἄνδρα ἀγαθὸν παρίτο.

3)Dedication to Demeter. Marble stele; inscription on the epistyle.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro) — date? — AD 20 B (1965) 319, 7c
[Δα]μμάτερι Πεισὶς Φυλλεία καὶ Πολυκλειτεί-
α γυνά.

4)Graffito of Straton of Locrian Halai. Black-glazed oinochoe.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro) — Roustiana — ca. 400 BC? — AD 35 B (1980) 252
Στράτον ℎαλαῖος.

5)Graffito of Theon. Black-glazed dish decorated with stamped palmettes.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro) — date? — AD 35 B (1980) 250
Θέωνος.

6)Manumission record. Left part of a limestone naiskos stele.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro) — early 2nd c. BC — SEG 25.648 (excerpt) — Thessalika Hiera Demetros (1973) 34-36 — Les affranchissements (1999) 157, 194above relief.1
Ἐλεφάντα Ἀνδραγάθου Δήμητρι ἱερητεύουσα·below relief.2
στρατηγοῦντος Ἀμυνέου Κιεριέως, μηνὸς Ἀπολλωνίου ἑκκαιδεκάτῃ, Ἐλεφάντα Ἀνδραγάθου ΤΗ[․․․․․․․․․․․c.27․․․․․․․․․․․․]
ὃ ἀνέθηκεν τῇ Δήμητρι τῇ ἐμ Προέρνῃ ἧς ἐστὶν αὐτὴ ἱέρεια ὥστε εἶναι Καταθύμιον ἀνάθε[μα(?) ․․․․․․․․c.20․․․․․․․․]-
ΤΗΣΑΙ {κατεστησνδε}· κατέστησεν δὲ καὶ προστάτας Καταθυμίου τήν τε θεὰν καὶ τὴν πόλιν καὶ [․․․․․․․․․․․․c.29․․․․․․․․․․․․․]5
καὶ ὅταν ἡ σύνοδος γίνηται ὑπὸ τῆς ἱερείας καὶ τῶν ἄλλων γυναικῶν, συμπαρέ[στω(?) ․․․․․․․․c.20․․․․․․․․]
ΤΟΥ ἄγειν τὰ πρὸς τὸ ἱερὸν ταῖς ἱερείαις· ξενοδόκοι τῆς τῇ <θεᾷ> ἀναθέσεως ταγὸς Με[․․․․․․․․c.20․․․․․․․․ κοινοξε]-
νοδόκος Γέννιππος Σαμίου, ἰδιῶται {ιδιωται} Μέννης Ξενοφάντου, Μέννης Ἱππ[ο]κ[ράτους ․․․․․․․․c.20․․․․․․․․]
Παντέχνας Σαμίου. {²rasura}² vacat

Τα νομίσματα που έχουν βρεθεί στην περιοχή και αποτελούν κοπές της Προέρνας είναι τα παρακάτω.

1)Lot description:THESSALY, Proerna. Circa 306-283 BC. Æ 16mm (4.78 g, 12h). Head of nymph facing slightly right / Demeter standing left, holding two grain ears and long torch; F to left. Rogers 534; SNG Copenhagen 248. Good Fine, dark brown patina. Extremely rare.

Το δεύτερο νόμισμα που μπόρεσα να εντοπίσω βρίσκεται στον κατάλογο του Πανεπιστημίου του Yale

Object Details
Medium:
Copper
Dimensions:
Coin: 3.385gm., 16mm., 12:00
Geog. Data:

Period:

Culture
Greek