farsala: Αρχαία νομίσματα και επιγραφές της αρχάιας Προέρνας

Η ακρόπολη της Πρόερνας αποτελεί το ανατολικότερο και ψηλότερο τμήμα της πόλης, η οποία βρίσκεται πάνω από το σύγχρονο χωριό του Νέου Μοναστηρίου, του Δήμου Θεσσαλιώτιδας στο νομό Φθιώτιδας. Η οχυρωμένη ακρόπολη της Πρόερνας καταλαμβάνει δύο κορυφές του βραχώδους υψώματος του Γυναικόκαστρου και χρονολογείται στα μέσα του 4ου π.Χ. αι.( η περιοχή ονομάζεται «Γυναικόκαστρο>>)
Το σχήμα της ακρόπολης είναι τραπεζιόσχημο, με κατεύθυνση ανατολικά - δυτικά και αποτελείται από δύο πεπλατυσμένες εξάρσεις στα άκρα με ένα στενό διάσελο ανάμεσά τους. Από αυτήν έχει διατηρηθεί σήμερα τμήμα της ισχυρής οχύρωσης με πύργους. Η πρόσβαση στην ακρόπολη γινόταν από τέσσερις πύλες. Η κεντρική ήταν τοποθετημένη στα ΝΑ και οι άλλες τρεις στο νότιο σκέλος του τείχους. Το νότιο και ανατολικό τμήμα του τείχους, τα οποία διατηρούνται σε όλο το μήκος τους, είναι εφοδιασμένα με πολλούς μικρούς πύργους. Το τείχος είναι κατασκευασμένο από γκριζωπό ασβεστόλιθο και αποτελείται από εσωτερική και εξωτερική παρειά, κτισμένες με ογκώδεις λίθους και γέμισμα ανάμεσά τους. Το σύστημα δόμησης είναι το ισόδομο τραπεζιόσχημο. Στο ανατολικό και νότιο σκέλος της ακρόπολης είναι ορατοί σήμερα είκοσι πύργοι, δεκαπέντε στο νότιο και πέντε στο ανατολικό. Όλοι οι πύργοι είναι τετράπλευροι ορθογώνιοι, όπως άλλωστε είναι ο κανόνας για τις περισσότερες θεσσαλικές πόλεις. Η ανατολική πύλη προστατεύεται από δύο πύργους που την πλαισιώνουν, ενώ οι υπόλοιπες πύλες προστατεύονται από έναν πύργο. Το ισόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα που αποτελεί το κύριο σύστημα δόμησης του τείχους και η ύπαρξη μεσοτοίχων στο εσωτερικό των πύργων υπαγορεύουν μία χρονολόγηση από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. ( πηγή Υπουργείο Πολιτισμού, συντάκτης Έ. Καράντζαλη, Αρχαιολόγος).

Στην περιοχή του ΄΄Γυναικόκαστρου΄΄ αλλά και γενικότερα στην περιοχή του χωριού έχουν βρεθεί η παρακάτω επιγραφές :

1)Funerary epigram, inscribed stoichedon. White marble base.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro)? — Hag. Georgios-Hag. Amar — early 5th c. BC — IG IX,2 255, l. 3 — WZHalle 4 (1954/1955) 232; GVI 217 (W. Peek)See also: IG IX,2 255 3
[․․․7․․․]ολεα τε, ὅσα δ’ ελθε, ὅσ’ ἔσστα Γελο.

Ανάλογη επιγραφή η οποία σχετίζεται με την συγκεκριμένη βρέθηκε στον Αγιο Γεώργιο ( Χατζαμάρ)

2)Thessaliotis — Hag. Georgios-Hajiamar — stoich. — date? — cf. Corrigenda p. XIISee also: SEG 15:369
[μνᾶμα τό]δ’ ἁ μάτερ Διοκλέαι ἔσστασ’ Ἐχεναὶς
[πολλὰ γο]οσα ὅτ’ ἀνόρος ὄ̄λετο ὂ̄ν ἀγαθός.
[— — — —]ολεα τεὸς ἀδελφεὸς ἔσστα Γέλο[νο(?)]ς.
[πᾶς δὲ κα]τοικτίρας ἄνδρα ἀγαθὸν παρίτο.

3)Dedication to Demeter. Marble stele; inscription on the epistyle.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro) — date? — AD 20 B (1965) 319, 7c
[Δα]μμάτερι Πεισὶς Φυλλεία καὶ Πολυκλειτεί-
α γυνά.

4)Graffito of Straton of Locrian Halai. Black-glazed oinochoe.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro) — Roustiana — ca. 400 BC? — AD 35 B (1980) 252
Στράτον ℎαλαῖος.

5)Graffito of Theon. Black-glazed dish decorated with stamped palmettes.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro) — date? — AD 35 B (1980) 250
Θέωνος.

6)Manumission record. Left part of a limestone naiskos stele.
Thessalia (Thessaliotis) — Proerna (Gynaikokastro) — early 2nd c. BC — SEG 25.648 (excerpt) — Thessalika Hiera Demetros (1973) 34-36 — Les affranchissements (1999) 157, 194above relief.1
Ἐλεφάντα Ἀνδραγάθου Δήμητρι ἱερητεύουσα·below relief.2
στρατηγοῦντος Ἀμυνέου Κιεριέως, μηνὸς Ἀπολλωνίου ἑκκαιδεκάτῃ, Ἐλεφάντα Ἀνδραγάθου ΤΗ[․․․․․․․․․․․c.27․․․․․․․․․․․․]
ὃ ἀνέθηκεν τῇ Δήμητρι τῇ ἐμ Προέρνῃ ἧς ἐστὶν αὐτὴ ἱέρεια ὥστε εἶναι Καταθύμιον ἀνάθε[μα(?) ․․․․․․․․c.20․․․․․․․․]-
ΤΗΣΑΙ {κατεστησνδε}· κατέστησεν δὲ καὶ προστάτας Καταθυμίου τήν τε θεὰν καὶ τὴν πόλιν καὶ [․․․․․․․․․․․․c.29․․․․․․․․․․․․․]5
καὶ ὅταν ἡ σύνοδος γίνηται ὑπὸ τῆς ἱερείας καὶ τῶν ἄλλων γυναικῶν, συμπαρέ[στω(?) ․․․․․․․․c.20․․․․․․․․]
ΤΟΥ ἄγειν τὰ πρὸς τὸ ἱερὸν ταῖς ἱερείαις· ξενοδόκοι τῆς τῇ <θεᾷ> ἀναθέσεως ταγὸς Με[․․․․․․․․c.20․․․․․․․․ κοινοξε]-
νοδόκος Γέννιππος Σαμίου, ἰδιῶται {ιδιωται} Μέννης Ξενοφάντου, Μέννης Ἱππ[ο]κ[ράτους ․․․․․․․․c.20․․․․․․․․]
Παντέχνας Σαμίου. {²rasura}² vacat

Τα νομίσματα που έχουν βρεθεί στην περιοχή και αποτελούν κοπές της Προέρνας είναι τα παρακάτω.

1)Lot description:THESSALY, Proerna. Circa 306-283 BC. Æ 16mm (4.78 g, 12h). Head of nymph facing slightly right / Demeter standing left, holding two grain ears and long torch; F to left. Rogers 534; SNG Copenhagen 248. Good Fine, dark brown patina. Extremely rare.